نمک ید دار

نمک یددار چیست؟

نمک یددار، نوعی نمک خوراکی است که با مقدار بسیار اندکی از نمک‌های ید مخلوط شده و ید مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند. کمبود ید در رژیم غذایی می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند گواتر شود. نمک‌های تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و برای مدت بیشتری حفظ می‌کنند. با توجه به کمبود ید در آب و خاک ایران، استفاده از نمک یددار تصفیه شده، مطمئن‌ترین راه برای تأمین ید کافی در کشور است.

ید چیست 

چرا به نمک، ید اضافه می‌کنند؟

ید به نمک اضافه می‌شود تا کمبود ید در رژیم غذایی افراد جبران شود. ید یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئید است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و رشد بدن دارند

دلایل افزودن ید به نمک:

• تأمین ید مورد نیاز بدن و جلوگیری از کمبود ید. کمبود ید اثرات منفی جدی بر عملکرد صحیح بدن دارد.
• جلوگیری از عوارض ناشی از کمبود ید، از جمله گواتر (رشد بیش از حد غده تیروئید)، عقب ماندگی ذهنی و اختلال در رشد مغز در دوران کودکی.
• تولید هورمون تیروکسین که برای بسیاری از عملکردهای بدن حیاتی است، به ید نیاز دارد.
• نمک یددار، روشی کم‌هزینه و مؤثر برای پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید است، زیرا تقریباً توسط تمام اقشار جامعه و در تمام فصول سال به یک نسبت مصرف می‌شود.

بیشتر افراد باید نمک یددار مصرف کنند تا از کمبود ید جلوگیری کنند، اما افرادی که مشکلات خاص تیروئید دارند باید مصرف ید را تحت نظر پزشک کنترل کنند. بزرگسالان روزانه به 150 میکروگرم ید نیاز دارند، در حالی که زنان باردار باید 220 میکروگرم ید مصرف کنند

تفاوت نمک یددار با نمک بدون ید

تفاوت اصلی بین نمک یددار و نمک بدون ید در وجود ید است. نمک یددار حاوی ید است که یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئید و تنظیم متابولیسم بدن است. در حالی که نمک بدون ید فقط از کلرید سدیم تشکیل شده و هیچ یدی به آن اضافه نشده است

مزایای نمک یددار:

• جلوگیری از کمبود ید و گواتر.
• حمایت از سلامت تیروئید.
• توصیه شده برای عموم مردم.

معایب نمک یددار:

• برخی افراد ممکن است به ید حساسیت داشته باشند.
• افراد با بیماری‌های خودایمنی تیروئید ممکن است محدودیت مصرف داشته باشند.

مزایای نمک بدون ید:

• مناسب برای افرادی که نیاز به اجتناب از مصرف ید دارند.
• قابل استفاده در فرآیندهای خاص مانند تهیه مواد غذایی بدون افزودنی.
• طعم خالص‌تر از نظر برخی افراد.

معایب نمک بدون ید:

• عدم تأمین ید مورد نیاز بدن، به خصوص برای افرادی که منابع دیگر ید مصرف نمی‌کنند.
• ممکن است منجر به مشکلات تیروئیدی در بلندمدت شود.

نمک‌های بدون ید ممکن است حاوی مواد افزودنی و ضد چسبندگی مانند آلومینوسیلیکات سدیم، دی اکسید سیلیکون و کربنات منیزیم باشند. نمک دریایی هم نوعی نمک بدون ید است که از تبخیر آب دریا به دست می‌آید و حاوی املاح و مواد معدنی دیگری مانند پتاسیم، آهن و روی است.انتخاب بین نمک یددار و بدون ید بستگی به نیازهای فردی و توصیه‌های بهداشتی دارد. اگر رژیم غذایی شما به اندازه کافی ید ندارد، مصرف نمک یددار توصیه می‌شود.

مقایسه نمک یددار و نمک بدون ید

نکته مهم: مصرف نمک یددار در بیشتر موارد برای حفظ سلامتی توصیه می‌شود، مگر اینکه پزشک یا متخصص تغذیه به دلیل شرایط خاص فردی، مصرف نمک بدون ید را توصیه کند.

چه کسانی باید نمک یددار مصرف کنند؟

تقریباً همه افراد جامعه باید نمک یددار مصرف کنند، زیرا ید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به اختلالات متعددی شود.

دلایل مصرف نمک یددار برای عموم:

• تأمین ید مورد نیاز بدن: ید یک عنصر اساسی برای تولید هورمون‌های تیروئید و رشد و نمو مغز است.
• پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید: مصرف نمک یددار از بروز گواتر (بزرگی غده تیروئید)، عقب ماندگی ذهنی و جسمی، و کاهش یادگیری و ضریب هوشی در کودکان و جوانان جلوگیری می‌کند.
• زنان باردار و شیرده: زنان باردار و شیرده نیاز بیشتری به ید دارند و باید از نمک یددار استفاده کنند تا سلامت خود و جنین یا نوزادشان حفظ شود. مصرف نمک‌های فاقد ید کافی و تصفیه نشده در زنان باردار می‌تواند منجر به تولد کودک با کم کاری تیروئید شود. زنان باردار علاوه بر مصرف نمک یددار، از سه ماه قبل از بارداری و در طول بارداری و شیردهی نیاز به حداقل 150 میکروگرم ید اضافی در روز دارند که با مصرف مکمل‌های دارویی دارای حداقل 150 میکروگرم ید که توسط پزشک معالج تجویز می‌شود، تامین خواهد شد.

موارد احتیاط:

• بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و کلیوی باید مقدار مصرف روزانه نمک خود را با پزشک معالج تنظیم کنند.
• مصرف متعارف نمک یددار با کم‌کاری یا پرکاری تیروئید همراه نیست.
• در صورتی که فرد دارای شرایط خاص پزشکی است، توصیه می‌شود با پزشک خود مشورت کند.

باید توجه داشت که مصرف نمک یددار در حد توصیه شده برای تمام افراد جامعه ضروری است و با هیچ‌گونه عارضه جانبی همراه نیست. نمک یددار باعث سقط جنین و سرطان نمی‌شود، بلکه از بروز گواتر و اختلال در رشد مغزی ناشی از کمبود ید جلوگیری می‌کند.

منابع غذایی حاوی ید

منابع غذایی حاوی ید و میزان ید موجود در آن‌ها عبارتند از:

• جلبک دریایی: کتانجک حاوی حدود 2000 میکروگرم ید در هر وعده مصرف است. یک قاشق غذاخوری ارامه (نوعی دیگر از جلبک) حاوی 730 میکروگرم ید است، و یک قاشق غذاخوری واکامه 80 میکروگرم ید دارد.
• ماهی کاد: این ماهی علاوه بر ید، حاوی پروتئین با کیفیت بالا، اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین‌های گروه B است.
• میگو: یک وعده 85 گرمی میگو حدود 35 میکروگرم ید دارد.
• ماهی تن: 85 گرم ماهی تن حاوی 17 میکروگرم ید است.
• تخم مرغ آب پز: یک تخم مرغ بزرگ به طور متوسط حاوی 24 میکروگرم ید است.
• سیب زمینی پخته: یک سیب زمینی پخته متوسط 60 میکروگرم ید دارد.
• شیر: یک فنجان شیر حاوی 56 میکروگرم ید است.
• سینه بوقلمون: 85 گرم سینه بوقلمون می‌تواند 34 میکروگرم ید را برای بدن تأمین کند.
• آلو خشک: مصرف روزانه 5 عدد آلوی خشک شده می‌تواند 13 میکروگرم ید مورد نیاز بدن را تأمین کند.
• لوبیا سفید: نصف فنجان لوبیا سفید حدود 32 میکروگرم ید دارد.
• محصولات لبنی: محصولات لبنی منابع اصلی ید هستند.
• موز، توت فرنگی، بلوبری، و آناناس: این میوه ها مقادیری از ید را دارا هستند.

مقدار ید موجود در غذاها می‌تواند بسته به عوامل مختلفی مانند میزان ید خاک، نوع خوراک دام، و روش‌های فرآوری متفاوت باشد

نکاتی برای نگهداری و مصرف نمک یددار

نکاتی برای نگهداری و مصرف نمک یددار:

• نمک یددار تصفیه شده را در ظروف بدون منفذ پلاستیکی، چوبی، سفالی یا ظرف شیشه‌ای رنگی نگهداری کنید.
• از قرار دادن نمک یددار در معرض نور مستقیم خورشید و یا رطوبت خودداری کنید، زیرا ید آن از بین می‌رود.
• ظرفی که نمک یددار در آن نگهداری می‌شود، باید همیشه در بسته باشد، چون اگر نمک یددار در معرض هوا قرار گیرد، ید آن از بین می‌رود.
• نمک یددار را در مدت کمتر از یک سال مصرف کنید. ذخیره کردن ید برای مدت طولانی باعث کاهش میزان ید آن می‌شود. بهتر است نمک یددار حداکثر تا 6 ماه پس از خرید، مصرف شود.
• در هنگام طبخ غذا، نمک یددار تصفیه را در اواخر پخت به غذا اضافه کنید تا مقدار بیشتری از ید در غذا باقی بماند.
• از نمک‌های یددار تصفیه شده که دارای کد بهداشتی و پروانه ساخت از وزارت بهداشت هستند، استفاده شود، با تصفیه نمک، انواع ناخالصی‌های آن گرفته می‌شود.
• از خرید هرگونه نمک با عنوان نمک صنعتی خودداری کنید.
• از مصرف زیاد نمک یددار تصفیه شده خودداری کنید، زیرا می‌تواند موجب افزایش فشار خون شود. رعایت تعادل در مصرف نمک یددار قدم اول است

نمک یددار در مقابل نمک دریا

تفاوت‌های اصلی بین نمک یددار و نمک دریا به شرح زیر است:

• ترکیب شیمیایی: هر دو نمک از کلرید سدیم تشکیل شده‌اند، اما تفاوت اصلی در وجود ید است. نمک یددار حاوی ید است، در حالی که نمک دریا به طور طبیعی ید کمی دارد یا فاقد ید است.
• تأمین ید: نمک یددار برای تأمین ید مورد نیاز بدن فرموله شده است، در حالی که نمک دریا نمی‌تواند نیاز روزانه بدن به ید را تأمین کند. برای کاهش شیوع بیماری گواتر و اختلالات ناشی از کمبود ید، وزارت بهداشت تولیدکنندگان را موظف کرده تا ید را به نمک‌های خوراکی اضافه کنند.
• ناخالصی‌ها: نمک دریا تصفیه نشده و ممکن است حاوی ناخالصی‌هایی مانند فلزات سنگین (سرب، جیوه، آرسنیک)، شن، خاک، گل و لای باشد. این ناخالصی‌ها می‌توانند باعث ایجاد سرطان، کم خونی، آسیب پوستی، آسیب به استخوان‌ها، کبد، کلیه و طحال شوند. نمک یددار تصفیه می‌شود تا این ناخالصی‌ها حذف شوند.
• طعم: نمک دریا به دلیل وجود ناخالصی‌ها ممکن است طعم تلخی داشته باشد.
• مواد معدنی: اگرچه تبلیغات گسترده‌ای در مورد وجود املاحی مانند کلسیم و منیزیم در نمک دریا وجود دارد، اما مقدار این مواد معدنی آنقدر ناچیز است که قابل چشم پوشی است.
• استاندارد و مجوز: نمک دریا تنها در صورتی می‌تواند مصرف خوراکی داشته باشد که در قالب استانداردهای موجود، مجوز تولید و پروانه ساخت از وزارت بهداشت داشته باشد.
• نحوه تولید: نمک دریا از تبخیر آب دریا به دست می‌آید و در سواحل انباشته می‌شود. قرار گرفتن در معرض هوا و نور خورشید باعث تبخیر ید آن می‌شود. نمک یددار در کارخانه‌های تولید نمک یددار تصفیه می‌شود و املاح ید به آن اضافه می‌شود.
• سدیم: میزان سدیم در هر دو نوع نمک یکسان است و مصرف زیاد هر دو نوع نمک می‌تواند باعث افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی عروقی شود.
• بافت: نمک دریا ممکن است دارای سایزهای مختلف کریستال باشد که می‌تواند در برخی نان‌ها و شیرینی‌ها باعث تردی بیشتر شود.

بنابراین، مصرف نمک یددار تصفیه شده در حد توصیه شده برای تمام افراد جامعه ضروری است و هیچ‌گونه عارضه جانبی ندارد. نمک دریا در صورتی بی‌ضرر است که تصفیه شده و فلزات سنگین و مواد معدنی اضافی آن حذف شده باشد و برای جبران کمبود ید، املاح ید نیز به آن اضافه شود

چه غذاهایی برای کم کاری تیروئید مضر هستند؟

• سبزیجات صلیبی (مانند کلم بروکلی و کلم)
• سس سویا
• گلوتن
• مواد غذایی چرب
• مواد غذایی شیرین
• غذاهای فرآوری شده
• غذاهای با فیبر بالا
• قهوه

نتیجه‌گیری

نمک یددار یک منبع مهم ید برای بدن است و مصرف آن به جلوگیری از کمبود ید و حفظ سلامتی کمک می‌کند. با این حال، مصرف متعادل نمک یددار و توجه به منابع غذایی دیگر حاوی ید، برای حفظ سلامتی ضروری است